Францускиот предлог за решавање на спорот меѓу Бугарија и Македонија се состои од три независни елементи кои можат само целосно да одговорат на прашањето дали Македонија е подготвена да започне преговори за членство во ЕУ, објави бугарската агенција БГНЕС.
ПОВРЗАНИ ВЕСТИ
ЕУ прифати дел од билатералните барања на Бугарија да стојат во преговарачката рамка
Со првиот документ, нацрт-заклучоците на Советот, ни кажува дека темата „билатералните односи Скопје-Софија“ ќе биде дел од преговарачкиот процес, пишува агенцијата.
Овој документ, како и вториот документ, преговарачката рамка, се однесуваат на трет, клучен документ – билатерален протокол, во кој нема ништо француско и е целосно производ на договор меѓу министерствата за надворешни работи на двете земји, пишува БГНЕС.
Ова е всушност патоказ со конкретни заложби и чекори кои Скопје мора да ги исполни како возврат Бугарија да го укине ветото.
Понатаму медиумот пишува дека билатералниот протокол ја вметнува историјата како услов на преговарачкиот процес односно дека Скопје се обврзал да ја усвои веќе усвоената формулација од Заедничката историска комисија во врска со цар Самуил како бугарски крал, веднаш менувајќи ги знаците и натписите на неговите споменици во земјата и на Самуиловата тврдина во Охрид.
Но, досега овој Протокол не е потпишан и најверојатно ќе има дополнувања и појаснувања кои треба трајно да ги отстранат сите спорови меѓу двете земји кои се однесуваат на периодот од почетокот на 20 век до средината на минатиот век.
Но, ова нема да биде единствениот протокол, наведува медиумот.
БГНЕС го објавува целосниот текст на Протоколот:
Записник од вториот состанок на Мешовитата меѓувладина комисија формирана врз основа на член 12 од Договорот за пријателство, добрососедство и соработка меѓу Република Бугарија и Република Северна Македонија:
Имајќи го предвид развојот на пријателски односи меѓу државите засновани на почитување на принципите на еднаквост и правото на народите на самоопределување,
Убедени во потребата од зајакнување на безбедноста, стабилноста и соработката во Југоисточна Европа во духот на заедничките евроатлански вредности,
Истакнувајќи ја потребата за решавање на отворените билатерални прашања, враќање на довербата и строго спроведување без понатамошно одложување на Договорот за пријателство, добрососедство и соработка потпишан во 2017 година,
Двете страни го разгледаа спроведувањето на овој Договор, усвоија мерки за подобрување на билатералната соработка и решавање на прашањата кои произлегуваат од спроведувањето на Договорот.
Дневен ред
Преглед на постигнатите резултати во имплементацијата на Договорот за пријателство, добрососедство и соработка меѓу Република Бугарија и Република Северна Македонија за периодот од 10 јуни 2019 година до … 2022 година во областа на секторските соработка.
Усвојување на Годишниот извештај за работата на Заедничката мултидисциплинарна експертска комисија за историски и образовни прашања меѓу Република Бугарија и Република Северна Македонија.
Усвојување насоки за активности за спроведување на Договорот за пријателство, добрососедство и соработка меѓу Република Бугарија и Република Северна Македонија за следниот период.
Потпишување на записникот од вториот состанок на Мешовитата меѓувладина комисија.
На првата точка на дневен ред:
Група I.
………….
Група II
………….
По втората точка од дневен ред:
Владите на Република Северна Македонија и на Република Бугарија го усвојуваат извештајот на Заедничката мултидисциплинарна експертска комисија за историски и образовни прашања (во натамошниот текст: „Комисијата“) за периодот 2019-2022 година со следните забелешки:
Во текот на извештајниот период, Комисијата одржа // број / состаноци. И покрај малиот напредок постигнат за цар Самуил и прашањето за богомилската ерес, Комисијата не прифатила други препораки, што се смета за незадоволително.
Двете страни ја охрабруваат Комисијата да ги интензивира своите активности и да постигне јасни резултати, во согласност со чл. 8 став 2 од Договорот.
Двете влади ја потврдуваат својата поддршка за Комисијата со тоа што се обврзуваат да создадат поволна средина за нејзината работа, охрабрувајќи ја да работи на зголемување на ефикасноста и постигнување конкретни резултати, врз основа на ригорозна научна дебата и да презентира факти и настани од заедничката историја што ги поврзува двете земји и нивните народи во образовните системи.
Во својата работа, Комисијата мора строго да се придржува до одредбите од чл. 8, точка 2 од Договорот за пријателство, добрососедство и соработка, имено „да се придонесе за целта, заснована на автентични и засновани на докази историски извори, научно толкување на историските настани“.
Во согласност со важечките одредби од Договорот од 2017 година, работата на Комисијата не може да се прекине еднострано.
Двете земји, во рок од две години, да вклучат во наставните програми, учебници и релевантни наставни материјали, натписи на споменици, плакети, информативни материјали во музеи и други локации од образовно и културно значење, како и релевантни информации во електронски информативни досиеја со јавна сопственост, сите веќе меѓусебно договорени резултати од работата на Комисијата, согласно чл. 8 став 2 од Договорот.
Двете страни ќе ги усогласат препораките на Комисијата во период не подолг од две години по нивното одобрување од Мешовитата комисија според чл. 12, методските упатства, учебниците и другите релевантни едукативни материјали, согласно чл. 8 став 2 од Договорот.
Оригиналите на соодветните историски извори и литературни текстови треба да бидат достапни, користени и презентирани од соодветните образовни институции во нивното проучување.
Двете влади ќе ги усогласат препораките на Комисијата, во период не подолг од две години по нивното одобрување од Мешовитата комисија според чл. 12, содржината на натписите на споменици, плакети, информативни материјали во музеи, други предмети од образовно и културно значење, како и релевантните информации во електронските информативни низи со јавен имот, во согласност со чл. 8 став 2 од Договорот.
Сите идни резултати од работата на Комисијата ќе бидат објавени заеднички од двете страни во рок од шест месеци од усвојувањето на договорените текстови од страна на Мешовитата меѓувладина комисија според член 12 од Договорот за пријателство, добрососедство и соработка, но доколку не се направи во рамките на тоа период, секоја земја ќе има право самостојно да ги објавува.
По трета точка од дневен ред:
Во согласност со заедничкиот интерес за зајакнување на добрососедските и партнерските односи, двете страни се обврзуваат да работат на исполнување на следните обврски кои произлегуваат од Договорот од 2017 година:
(Владата на Република Бугарија изјавува подготвеност да се согласи да се одржи Првата меѓувладина конференција на ЕУ и Република Северна Македонија, под услов Првата меѓувладина конференција да се одржи веднаш откако Република Северна Македонија во нејзиниот Устав ќе ги вклучи сите граѓани кои живеат на територијата на земјата кои се дел од бугарскиот народ и ќе го усогласи своето важечко законодавство со измените направени во уставот. Владата на Република Бугарија ја презема оваа обврска со разбирање дека двете страни ќе го применуваат Договорот и овој Протокол со добра волја.)
Акции што треба да се преземат пред првата меѓувладина конференција ЕУ-Република Македонија
(Владата на Република Северна Македонија се обврзува да ги заврши соодветните процедури пред Првата меѓувладина конференција и да ги вклучи во својот Устав оние нејзини граѓани кои живеат во земјата и се дел од бугарскиот народ и да го усогласи своето важечко законодавство, така што ги одразува измените на Уставот.)
Владата на Република Северна Македонија, согласно чл. 11 ст. 5 од Договорот, ја потврдува заложбата дека ништо во неговиот устав не може или не треба да се толкува дека претставува или некогаш ќе претставува основа за мешање во внатрешните работи на Република Бугарија со цел да се заштитат статусот и правата на не-државјаните на Република Северна Македонија.
Владата на Република Северна Македонија да и достави на Република Бугарија копии од сите методолошки упатства, учебници, наставни средства и други релевантни наставни материјали во образовната програма на Република Северна Македонија во согласност со член 12 од Програмата помеѓу Владата на Република Бугарија и Владата на Република Северна Македонија за соработка во областа на образованието и науката.
Говор на омраза
Двете земји треба да продолжат да разменуваат преку дипломатски канали меѓу министерствата за надворешни работи информации за говорот на омраза идентификуван во натписи и плочи на јавни згради и споменици, текстови во учебници и наставни материјали, како и во медиумите (вклучувајќи ги онлајн и социјалните медиуми) на територијата на другата страна и во разумен рок да информира за дејствијата што ги презема соодветната страна за без одлагање елиминирање на идентификуваните случаи на говор на омраза на јавниот простор.
Двете страни да обезбедат државното финансирање за нови книги, документарни и списанија, филмови и други уметнички дела, културни споменици и прослави да се спроведува во духот на Договорот за пријателство, добрососедство и соработка, во овој контекст кој било субјект финансиран од државата, со експлицитна и обврзувачка изјава ќе потврди дека ќе посвети соодветно внимание на прашањето за неприфаќање на сите форми на говор на омраза и непочитувањето на оваа обврска ќе биде основа за суспензија и враќање на доделеното државно финансирање.
Двете страни ќе преземат ефективни мерки за спречување на ненамерна пропаганда од институции и агенции и ќе ги обесхрабрат активностите на приватните субјекти насочени кон поттикнување насилство, омраза или други слични дејствија кои би можеле да им наштетат на нивните односи.
Рехабилитација на жртвите на комунистичката репресија
Владата на Република Северна Македонија, во рок од една година, да ја воспостави потребната сеопфатна правна рамка за целосно отворање на архивите на репресивниот апарат на поранешните државни безбедносни служби од времето на комунизмот, вклучително и полицијата, цивилното и военото разузнавање и контраразузнавањето (1945-1991 г.). Оваа сеопфатна правна рамка ќе создаде јасни можности за слободен, неограничен и навремен пристап, истражување, право на користење, објавување и институционално зачувување и зачувување на релевантните документи.
Владата на Република Бугарија да го сподели своето искуство во оваа област, вклучително и создавање на специјализирана централизирана архива, врз основа на законодавството усвоено од земјата во 2006 година на терен. Бугарија ќе продолжи да обезбедува пристап до архивите на репресивниот апарат на поранешните државни безбедносни служби од времето на комунизмот, со што ќе продолжи да создава јасни можности за слободен, неограничен и навремен пристап, истражување, право на користење, објавување и институционално зачувување и заштита на соодветните документи.
Темата на историјата
Двете страни ќе се придржуваат до оние одобрени од Заедничката меѓувладина комисија според чл. 12 текстови како основа за организирање, заедничко или поединечно, прослави, како и придржување до нив во јавните говори и изјави за заеднички историски настани и личности за кои се организираат предметните прослави.
Двете страни да подготват и презентираат примероци лекции врз основа на препораките на Комисијата, за кои Комисијата се согласи приложена кон Протоколот на следниот состанок на Мешовитата меѓувладина комисија според член 12 од Договорот за пријателство, добрососедство и соработка и да ги вклучи во иднина.на соодветните наставни програми, учебници и други релевантни наставни материјали, натписи на табли, историски споменици, споменици и информативни материјали во музеи и други локации од образовно и културно значење, како и во електронски информативни досиеја на јавен имот.
Двете страни ќе ја охрабрат Комисијата да го заврши прегледот на средниот век во рок од една година од потпишувањето на овој Протокол.
На следниот состанок на Мешовитата комисија по чл. 12 од Договорот, двете страни да ги одобрат препораките на Комисијата за целиот период во средниот век.
Согласно точка 3, ст. 3 од Записникот од првиот состанок на Мешовитата меѓувладина комисија од 2019 година, владите на двете земји да ја охрабрат Комисијата да подготви и да им предложи на двете влади препораки за заедничко одбележување на заедничките историски настани и личности во рок од една година од потпишувањето на оваа Протокол.
Двете земји, најдоцна до учебната 2024-2025 година, да ги променат, онаму каде што е потребно, сите учебници по историја во наставната програма за да ги одразат досега постигнатите резултати од работата на Комисијата, во согласност со чл. 8 ст. 2 од Договорот.
Двете страни продолжуваат да ја поддржуваат и охрабруваат работата на Комисијата, обврзувајќи се да продолжат да ги усогласуваат релевантните учебници и наставни програми, во согласност со резултатите од работата на Комисијата одобрени од двете влади.
Двете страни ја поддржуваат и охрабруваат Комисијата да ја заврши работата на сите периоди од заедничката историја што ги обединува двете земји и нивните народи, во согласност со чл. 8 став 2 од Договорот.
Република Северна Македонија ќе преземе мерки за да обезбеди ефективен пристап до еднакви права, заштита од дискриминација и заштита на културата и идентитетот на бугарската заедница во Република Северна Македонија:
Постигнување одржливи резултати во спречувањето и одговорот против манифестациите на говор на омраза кон Бугарија и Бугарите во Република Северна Македонија во медиумскиот простор, вклучително во онлајн и социјалните медиуми, во Република Северна Македонија.
Постигнување одржливи резултати во спречувањето, истрагата и гонењето на злосторствата од омраза, актите на говор на омраза и дискриминација на Бугарите во Република Северна Македонија.
Преземете ефективни мерки за подигање на свеста за институционалните механизми за човекови права и зголемување на довербата на Бугарите во Република Северна Македонија во овие механизми и национални институции.
Постигнување одржливи резултати за да се обезбеди слободно остварување на правата на Бугарите во Република Северна Македонија за слободно изразување, зачувување и развивање на идентитетот и специфичните карактеристики на нивната заедница, како и слободно користење на симболите на нивната заедница.
Потпишан ….. во два оригинални примероци, секој на официјалните јазици на земјите – бугарски, според Уставот на Република Бугарија и македонски, според Уставот на Република Северна Македонија, двата текста со еднаква сила.
Фото: МИА