Климатските промени, како една од најактуелните теми на денешницата, постојано поттикнува дебати и искажување на мислења, како од највисоките органи во една држава, така и од обичните граѓани.
Наташа Марковска, како научен советник во Македонската академија на науките и уметностите (МАНУ) за климатски промени и одржлив развој, го кажа сопственото гледиште за актуелните случувања со климатските промени, во рамките на кампањата #ВоможноЕ, која е во организација на Програмата за развој на Обединетите Нации (UNDP) и Министерството за животна средина и просторно планирање и платформата Климатски Промени (klimatskipromeni.mk).
Наташа учествувала во многу меѓународни и национални проекти поврзани со климатските промени и според неа, ослободувањето од фосилните горива е најважно за решавање на овој проблем.
Големите светски организации, во рамките на нивните институционални механизми, посветуваат се поголемо внимание на планирање и преземање на конкретни мерки и активности насочени кон превенција и намалување на ризиците од несреќи и катастрофи ширум светот. Што Вие како Македонската академија на науките и уметностите имате превземено во однос на тоа?
НМ: Она што ние го правиме е во функција на климатските промени, поточно, во функција на ублажувањето на климатските промени или смалувањето на емисиите на стакленички гасови кои се виновници за климатските промени.
Моделираме, правиме анализи и развиваме сценарија со кои се дефинираат развојни патеки со што помали емисии на стакленички гасови. Со тоа создаваме знаење што служи како основа за креирање на информирани политики и носење на правилни инвестициски одлуки што ќе обезбедат нискојаглероден раст и развој.
Соработката со државните институции, како и другите организации и здруженија компетентни за решавање на проблемите со природните катастрофи и справување со климатските промени се од големо значење. Дали со некоја институција/организација имате заеднички активности и проекти насочени кон справување на тие проблеми и катастрофи?
НМ: Како што реков, нашиот фокус се климатските промени, и особено енергетиката како сектор кој најмногу придонесува за климатските промени, но од друга страна и како сектор кој нуди најголем простор за смалување на емисиите на стакленички гасови.
Заедно со Министерството за животна средина и просторно планирање дел сме од партнерството „наука-политики“ кое кај нас, како резултат на правилното, и би рекла визионерско разбирање од двете страни, е воспоставено одамна – кога климатските промени почнаа да се актуелизираат како еден од главните проблеми на човештвото, и понатаму се одржува и зајакнува преку изработката на стратегии, планови, студии и други документи во областа на климатските промени.
Тоа партнерство меѓу науката и носителите на политики, се разбира, поддржани од сите релевантни чинители, како и од UNDP, е предуслов за усвојување на амбициозни и сеопфатни климатски политики засновани на знаење. Секако, овде треба да се спомене и нашата соработка со Министерството за економија во стратешкото планирање во енергетиката. Конечниот резултатот е „издржано и мудро интегрирано планирање на енергетиката и климатските промени“.
Климатските промени се еден од најсериозните проблеми со кои се соочува нашата планета. Што според Вас е клучно за успешно справување со климатските промени, кое не бара само заложби на Владата и локалните самоуправи, туку и соработка на сите релевантни чинители, но директно влијае и зависи од постапките на секој граѓанин?
НМ: Одговорот, всушност, е дел од ова прашање. Клучно е, секој, буквално секој, да има развиена свест и одговорност и да презема соодветни акции во сопствениот делокруг и секојдневие.
Исто така, знаеме дека човекот како поединец игра огромна улога во заштитата на природата. Кои се навики за намалување на загадувањето и справувањето со климатките промени ги практикувате Вие како човек и што им препорачувате на луѓето да практикуваат за да придонесат за истото?
НМ: Препорачувам стил на живот и работа кој подразбира ефикасно користење на енергија, материјални ресурси, а и време, како и без(ниско)јаглеродни технологии и практики. Тоа значи – енергетско ефикасни уреди во домаќинствата, навики за штедење на енергија, пешачење и велосипеди, реупотреба и рециклирање, дигитализација, обновливи извори на енергија, топлински пумпи, централизирани системи за греење и ладење…
Што според Вас е клучно за справување и надминување на последиците од климатските промени?
НМ: Најзначајна улога во решавањето на проблемот на климтските промени ќе има „збогувањето“ со фосилните горива. Имаме технологии и знаење за тоа. Можеби некој ќе рече, сепак фосилните горива не заминуваат така лесно.
Да, но, енергетската транзиција веќе се случува со забрзано темпо – употребата на обновливи извори сè повеќе се зголемува, чистите технологии отвораат многу нови можности и за индустријата и за инвеститорите. И сончевата и ветерната енергија стануваат значително поконкурентни. Згора на тоа, опаѓачката побарувачка за нафта и јаглен предизвикана од пандемијата на корона-вирусот доведе до пад на индустријата за фосилните горива и во моментов таа е во борба за преживување.
Со COVID-19 светот доби животна шанса од корен да го смени енергетскиот сектор. Уште едно „ згора на тоа“, сè повеќе расте свеста дека за фосилната енергија не плаќаме само со пари, туку и со здравје и изгубени животи и уништување на околината. А тоа е најскапо!